Di tích lịch sử cấp quốc gia Khu Mộ và Đền Thờ Danh nhân Lương Văn Chánh, tọa lạc tại xã Hoà Trị, huyện Phú Hòa, tỉnh Phú Yên, nay là xã Phú Hòa 2, tỉnh Đắk Lắk. Đây là một di tích lịch sử văn hóa quan trọng, tưởng nhớ và tri ân một trong những nhân vật lịch sử tiêu biểu của Phú Yên và là điểm đến hấp dẫn cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử và văn hóa của vùng đất xứ Nẫu này.

Danh nhân Lương Văn Chánh là người Bắc Hà, dưới triều vua Lê Thế Tông được phong chức Thiên Vũ vệ Đô chỉ huy sứ. Năm Mậu Dần – 1578, Lương Văn Chánh được chúa Nguyễn Hoàng cử vào ổn định vùng đất từ đèo Cù Mông đến đèo Cả. Nhờ có công lớn, ông được thăng chức Đặc tiến Phụ quốc Thượng tướng quân, sau làm Trấn Biên quan. Sau đó ông chiêu tập lưu dân vùng Thanh – Nghệ, Thuận Hoá và các nơi khác đến khai phá đất hoang, kết lập gia cư, làng mạc ở vùng Cù Mông, Bà Đài và dọc theo sông Đà Rằng. Ông đem kinh nghiệm khẩn hoang vào áp dụng ở Phú Yên, cùng với người dân làm cho vùng đất này trở nên trù phú, làng xóm dần được hình thành. Đây là cơ sở để chúa Nguyễn lập ra phủ Phú Yên vào năm 1611.

Ông Lương Văn Chánh qua đời ngày 19 tháng Chín năm Tân Hợi 1611. Mộ Lương Văn Chánh nằm trên một gò cao, quay mặt ra phía sông Bến Lội, hướng về núi Chóp Chài. Đền thờ Lương Văn Chánh nằm ở địa hình thông thoáng, phía trước là sông Bến Lội, phía sau là núi Cấm. Trong khuôn viên còn có cây bồ đề cổ thụ cành lá  xum xuê, che mát cả một góc đền, được Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận là cây Di sản Việt Nam năm 2014.

Hằng năm, vào ngày Mùng 6 tháng Hai âm lịch, ngày ông Lương Văn Chánh nhận sắc phong vào phía Nam khai khẩn vùng đất Phú Yên của chúa Nguyễn Hoàng, bà con nhân dân và chính quyền địa phương lại tổ chức Lễ hội Đền thờ Lương Văn Chánh tại nơi đây. Buổi lễ diễn ra trong không khí trang trọng với các tiết mục văn nghệ truyền thống, múa rồng, múa lân, nghi thức dâng Lễ vật và dâng hương. Sau đó là phần hội với các trò chơi dân gian như kéo co, bịt mắt bắt dê, bắt cá, nấu cơm hành quân,…

Khu mộ và Đền thờ danh nhân Lương Văn Chánh không chỉ là một công trình kiến trúc đẹp mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử quý báu của tỉnh Phú Yên. Đến thăm đền, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của kiến trúc mà còn có cơ hội hiểu thêm về truyền thống văn hóa và lịch sử của vùng đất Phú Yên nói riêng và đất nước Việt Nam nói chung.